Trong một buổi tọa đàm
về tầm nhìn và các giá trị nền tảng của doanh nghiệp giữa các doanh nhân trẻ,
một giám đốc và cũng là chủ doanh nghiệp bộc bạch, tuy công ty đã tồn tại được
vài năm, nhưng bản thân ông cũng không rõ tầm nhìn và các giá trị nền tảng của
doanh nghiệp mình là gì. Nghĩ lại, trường hợp như vị giám đốc kia không phải là
hiếm trong thực trạng các doanh nghiệp nhỏ và vừa hiện nay.
Phần đông khi doanh
nghiệp mới thành lập, nỗi bận tâm đầu tiên và lớn nhất của người chủ, người
giám đốc là làm sao kiếm được tiền để tồn tại. Vượt qua được giai đoạn thử
thách ban đầu cũng phải mất ít nhất hai, ba năm, đến lúc này anh mới có dịp
nhìn lại và nhận ra rằng doanh nghiệp mình mới chỉ là một cỗ máy cơ học tạo lợi
nhuận, và hình như đang thiếu một cái gì đó để có thể phát triển bền vững. Cái
thiếu đó chính là tầm nhìn định hướng chiến lược cho doanh nghiệp phát triển.
Một doanh
nghiệp không có tầm nhìn sẽ giống như một người đi trong rừng mà không có la
bàn, đi trên biển lớn mà không có hải đồ.
Thiếu vắng điều này,
chúng ta như người đi trong rừng rậm mà không có la bàn, đi trên biển lớn mà
không có hải đồ. Khi doanh nghiệp mới thành lập, tất cả sức lực đều tập trung
cho việc đẩy con thuyền doanh nghiệp ra khỏi bờ tránh bị sóng đánh quay trở
lại, nhưng khi con thuyền đã ra khơi, áp lực bị xô trở lại bờ có giảm xuống,
thì những câu hỏi: “Chúng ta sẽ đi đâu, về đâu?” bắt đầu xuất hiện ngày một
nhiều hơn. Đối với người thuyền trưởng tài ba, có thể căn cứ vào hải đồ, la
bàn, nhìn sao, xem hướng gió… để tìm hướng cho con thuyền cặp đúng cảng mong
đợi. Vậy người chủ doanh nghiệp căn cứ vào đâu để định hướng cho doanh nghiệp
của mình đi đến bến bờ của thành công? Để định hướng được, người chủ doanh
nghiệp, người giám đốc phải có được một tầm nhìn cho sự phát triển của doanh
nghiệp mình. Đã khi nào chủ doanh nghiệp tự suy ngẫm, xem thử mình mong đợi gì
từ công việc kinh doanh, từ doanh nghiệp, từ đội ngũ nhân viên đang cùng anh
chèo chống con thuyền này ngoài việc làm giàu hay chưa? Tất nhiên mục đích đầu
tiên của các doanh nhân là mưu tìm lợi nhuận, nhưng ngoài điều đó ra còn cần
thêm cái gì khác nữa không? Trong phạm vi bài này, người viết chỉ xin đề cập
đến một khía cạnh của vấn đề này. Đó là những nền tảng căn bản nhất của một tầm
nhìn định hướng chiến lược cho mỗi doanh nghiệp.
Có người ví von tầm
nhìn chiến lược hay tôn chỉ định hướng của doanh nghiệp quan trọng như bản hiến
pháp của một quốc gia. Có lẽ điều này cũng không phải là quá cường điệu. Mọi
hoạt động, định hướng phát triển của doanh nghiệp nhất nhất phải tuân theo tầm
nhìn định hướng này. Mục tiêu từng thời kỳ có thể thay đổi, nhưng tầm nhìn, tôn
chỉ định hướng của doanh nghiệp phải mang tính dài hạn và phải được phổ biến
sâu rộng trong toàn công ty để mỗi thành viên hiểu, tự hào và toàn tâm, toàn ý
thực hiện. Chính những điều này góp phần tạo nên phần hồn cho một doanh nghiệp,
cái mà chúng ta hay gọi là văn hóa doanh nghiệp.
Nếu chúng ta hình
dung, tầm nhìn định hướng và các giá trị cốt lõi của một doanh nghiệp là một
hình kim tự tháp có mặt đáy là một hình vuông, thì vị trí của tầm nhìn (vision)
nằm ở đỉnh của kim tự tháp, còn bốn cạnh đáy của kim tự tháp chính là bốn giá
trị nền tảng (core value) mà tầm nhìn của công ty phải hướng đến hay thỏa mãn
được. Bốn cạnh đáy của kim tự tháp đó là: Khách hàng; người lao động trong
doanh nghiệp; các cổ đông; và cộng đồng nơi doanh nghiệp hoạt động. Điều này có
nghĩa là định hướng theo tầm nhìn chiến lược đó, các hoạt động của doanh nghiệp
phải mang lại giá trị cho cả bốn nhóm trên. Có thể hiểu nôm na là thiếu vắng
một trong bốn nhóm, hoặc xem nhẹ một yếu tố nào, tầm nhìn định hướng sẽ thiếu
đi sự vững chắc của một hình khối kim tự tháp - tượng trưng cho sự phát triển
bền vững của doanh nghiệp.
Yếu tố thứ nhất là giá
trị mang lại cho khách hàng. Ngày nay, trong tất cả các tài liệu về marketing,
về quản trị đều nhấn mạnh tới định hướng khách hàng. Khách hàng chính là người
mang lại nguồn lợi cho doanh nghiệp. Có khách hàng nghĩa là sẽ có doanh số, có
lợi nhuận, khi đó công ty mới tồn tại và phát triển được. Thỏa mãn nhu cầu của
khách hàng là mục tiêu của tất cả các công ty trong nền kinh tế thị trường.
Nhưng chỉ dừng lại ở thỏa mãn là chưa đủ, các nhà nghiên cứu marketing còn chỉ
ra rằng để khách hàng hài lòng với sản phẩm và dịch vụ của công ty mới chỉ là
bước một. Sản phẩm và dịch vụ của bạn tốt, nếu một công ty khác cũng tốt như
vậy, chắc chắn sẽ có một số khách hàng bỏ bạn mà đi. Cao hơn nữa là bạn phải
chiếm được tâm trí và trái tim của khách hàng. Bạn cần phải làm thế nào để
khách hàng cảm thấy họ yêu sản phẩm, dịch vụ của công ty bạn, họ cảm thấy đó là
một phần cuộc sống của họ, khi đó bạn sẽ thành công. Tầm nhìn chiến lược hay
tôn chỉ định hướng của một doanh nghiệp phải hướng về khách hàng trước tiên,
phải mang lại giá trị cho họ. Đó là giá trị nền tảng đầu tiên của tầm nhìn.
Mang lại giá trị cho người lao
động trong công ty là giá trị nền tảng thứ hai. Doanh nghiệp của chúng ta phải
thực sự quan tâm và mang lại lợi ích cho người lao động, những người đang ngày
đêm tạo ra những sản phẩm, dịch vụ đưa đến tay khách hàng. Họ chính là những
người đại diện cho công ty tiếp xúc với khách hàng. Một công ty không quan tâm,
chăm sóc những thành viên của mình, rất khó có thể quan tâm thực sự đến các
khách hàng của mình. Vì thế ngày càng có nhiều công ty thực sự chăm lo đội ngũ
của mình không chỉ bằng các chính sách, chế độ lương bổng thỏa đáng, mà còn là
điều kiện phát triển nghề nghiệp, cơ hội thăng tiến, cơ hội tham gia điều hành
và cùng sở hữu doanh nghiệp qua các hình thức bán và chia cổ phần.
Giá trị nền tảng thứ
ba của tầm nhìn định hướng chính là các giá trị mang lại cho cổ đông, cho chủ đầu
tư. Nhà đầu tư bỏ tiền vào doanh nghiệp không phải chỉ để giải trí hay để làm
công tác xã hội. Điều mà doanh nghiệp không được quên, đó là lợi nhuận mà nó
mang lại qua các sản phẩm và dịch vụ của mình. Phải bảo toàn vốn và mang lại
lợi nhuận cho cổ đông, cho những người chủ của doanh nghiệp. Nếu doanh nghiệp
chỉ có “tiếng” mà không có “miếng”, e rằng về lâu, về dài doanh nghiệp đó không
tồn tại được. Nhà đầu tư đã bỏ vốn phải có lời và doanh nghiệp phải có lợi
nhuận để tái đầu tư, phát triển.
Mang lại giá trị cho
cộng đồng, cho xã hội là điều mà các doanh nghiệp không được quên. Doanh nghiệp
không chỉ chăm lo cho khách hàng, cho người lao động, cho chủ đầu tư mà còn cần
quan tâm đến cộng đồng, nơi doanh nghiệp hoạt động, nơi thị trường muốn nhắm
đến. Trong cộng đồng, ngoài khách hàng còn bao gồm cả người lao động, những
người đang làm việc trong doanh nghiệp và đối với các công ty cổ phần đại
chúng, nó còn bao gồm luôn các cổ đông hiện tại lẫn tiềm năng. Tạo ra giá trị
cho cộng đồng cũng chính là tạo thêm giá trị cho ba yếu tố chúng ta đề cập ở
trên.
Tầm nhìn định hướng của một doanh nghiệp phải
dựa trên nền tảng mang lại cả bốn nhóm giá trị mà chúng ta đề cập. Có thể ở
thời điểm này, mặt này được chú trọng hơn mặt kia một chút, ở thời điểm khác
giá trị này ít hơn giá trị kia một tí, nhưng không thể thiếu vắng hoàn toàn một
giá trị nào. Sự thiếu hụt một giá trị bất kỳ sẽ dẫn đến sự mất cân đối của cả
hình khối kim tự tháp, và nếu không được điều chỉnh kịp thời, rất khó có thể
nghĩ về sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Và cuối cùng, không ai có thể
làm thay chủ doanh nghiệp, lãnh đạo công ty định hướng về tầm nhìn cho tổ chức
của mình ngoài chính bản thân anh và những thành viên trong hội đồng. Anh phải
tự mổ xẻ bản thân mình hay nói cách khác anh phải biết rõ ràng mình muốn điều
gì, muốn doanh nghiệp mình giữ vị trí nào trong ngành kinh doanh này, công ty
mình tạo dựng ra sẽ như thế nào trên thương trường sau 10 năm, 20 năm và lâu
hơn nữa. Chỉ có anh mới có thể trả lời được các câu hỏi này.
Nguyễn Tân Kỷ
Nguyễn Tân Kỷ